छंद

जोपासला मी छंद ऐसा शून्य ज्याचे मोल रे
जे गुंतवी हास्यात पैसे, ते न जाती फोल रे

का चालती रस्त्यावरी ही माणसे रे लाघवी?

सांगीS स्टेथसस्कोप सारी ती शरीरे झोल रे

जो चौकटी बाहेरही शोधीत आहे कोपरा
तो जाणतो केव्हातरी; ही दुष्टचक्री गोल रे

काळे धुराडे पाहुनी आभाळ झाले बावरे
ते हुंगले तेव्हा कळे की, त्यात नाही ओल रे

रे सागरा ओढून घे, आता किनारे ते तुझे
होते ठसे जे तव किनारी तेच झाले खोल रे
-प्रथमेश किशोर पाठक

काठी

बाजूस नव्हता एकांतही भेट जाहली तेव्हा
परि सुटला नव्हता एकही ठोका ऐकयाचा तेव्हा

बुब्बुळांनीही दिधली होती तब्येतीची खुशाली
आनंदाचा पूर तो येता ती ही झाली खाली

अंबाड्याने त्यातही माझे लक्ष वेढले होते
झाली संध्या उशिरा कैसी उत्तर वदले होते

तळहातावर घेत श्वास मी तुझे; वळालो पाठी
उर्वरीत या आयुष्याची ही भेटच झाली काठी

-प्रथमेश किशोर पाठक

क्रेन

खिडकीमधुनी बाहेर बघता
दिसते इमारतीवर क्रेन,

जणु शाईच्या बाटलीपाशी
कुणी खोचला फाऊंटन पेन

उंच उंच त्या इमारतींवर
क्रेनची लागे लांबच रांग,
जणू मल्ल ते उभे आखाडी
म्हणे लोळवू कुणास सांग

क्रेनवरी त्या इमारतीच्या
घिरट्या घालत बसते घार
ग्रासुन जाते आणि म्हणते
इतुका दूर का असे आधार?

इमारतीवर उभी राहूनी
क्रेन घडवीते इमारतीला
बहुव्रिही हा समास आहे
गर्भितार्थ मज आज कळाला

मी ही मग त्या इमारतीच्या
क्रेनपरी रे भक्कम होतो
संपवितो ही कविता आणि
मुंडके कामामधे खुपसतो
-प्रथमेश किशोर पाठक

सूफ़ी दोहे

(Hazarat Amir Khusrau, one of the greatest poets India could have! A poet, musician, singer, philosopher and sufi saint of the 13th Century. )

·         खुसरो बाज़ी प्रेम की मैं खेलूँ पी के संग।
जीत गयी तो पिया मोरे हारी पी के संग।।

·         उज्ज्वल बरन अधीन तन एक चित्त दो ध्यान।
देखत में तो साधु है पर निपट पाप की खान।।

·         साजन ये मत जानियो तोहे बिछड़त मोहे को चैन।
दिया जलत है रात में और जिया जलत बिन रैन।।

·         रैन बिना जग दुखी और दुखी चन्द्र बिन रैन।
तुम बिन साजन मैं दुखी और दुखी दरस बिन नैंन।। 

·         आ साजन मोरे नयनन में, सो पलक ढाप तोहे दूँ।
न मैं देखूँ और न को, न तोहे देखन दूँ।|

-अमीर ख़ुसरो

ऐ री सखी मोरे पिया घर आए

(A poem/ song beautifully illustrating the emotion of a married women whose husband has just returned from the other city and she is telling her friend the joy of re-union. )

ऐ री सखी मोरे पिया घर आए,

भाग लगे इस आँगन को।

बल-बल जाऊँ मैं अपने पिया के, चरन लगायो निर्धन को।

मैं तो खड़ी थी आस लगाए, मेंहदी कजरा माँग सजाए।

देख सूरतिया अपने पिया की, हार गई मैं तन मन को।

जिसका पिया संग बीते सावन, उस दुल्हन की रैन सुहागन।

जिस सावन में पिया घर नाहिं, आग लगे उस सावन को।

अपने पिया को मैं किस विध पाऊँ, लाज की मारी मैं तो डूबी डूबी जाऊँ।

तुम ही जतन करो ऐ री सखी री, मै मन भाऊँ साजन को।

-अमीर ख़ुसरो

बाबुल

(One of the best by Hazarat Amir Khsarau. A song sung by a daughter to her father asking ‘Why did you part me from yourself, dear fathe?’. Though this depicts sad emotions through its words, metaphors and examples used by Khusarau to express the emotions pierce into heart.)

काहे को ब्याहे बिदेस, अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
भैया को दियो बाबुल महले दो-महले,
हमको दियो परदेस।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
हम तो बाबुल तोरे खूँटे की गैयाँ,
जित हाँके हँक जैहें।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
हम तो बाबुल तोरे बेले की कलियाँ,
घर-घर माँगे हैं जैहें।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
कोठे तले से पलकिया जो निकली,
बीरन में छाए पछाड़।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
हम तो हैं बाबुल तोरे पिंजरे की चिड़ियाँ,
भोर भये उड़ जैहें।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
तारों भरी मैनें गुड़िया जो छोडी़,
छूटा सहेली का साथ।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
डोली का पर्दा उठा के जो देखा,
आया पिया का देस।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
अरे, लखिय बाबुल मोरे,
काहे को ब्याहे बिदेस।
अरे, लखिय बाबुल मोरे......

-अमीर ख़ुसरो

काव्या

काव्या
चालता बोलता न येई तिजला, तरी अक्षरांना कवेत घेतले,
कवितेचे गूढं तिच्या माझ्या मनी शब्द दाटले...

काल अचानक आभाळ फाटले, पाऊस आला भेटावया,
पागोळ्यांतून कविता झरल्या अन् शब्द तिच्या ओंजळीत गोठले...

मी लिहीतो कविता तिजवरती अन् हसू फुलते ओठी,
रात्र मग थांबून राहते तिच्या संगे ऎकावया गोष्टी...

कविता, गाणी, गोष्टी आल्या संगे खेळावया
कुशित जाते मग त्यांच्या, स्वप्नांतील बागेत हिंडावया...
-ऋतु

विचार

विचार
विचार एकमेकांना भिडले कि मनात त्यांच द्वंद्व चालू होतं...
कित्येक वेळा मेंदूच्या सर्व नसांना विळखा घालून बसतात हे विचार..
नाहीतर डोळ्यातले स्वप्नांचे ढग पिळून त्यात भिजतात मस्तवाल साले..

समाजाच्या, नात्यांच्या चौकटीत तुम्ही आलात
की विचारांना खिरापतच मिळते जणू, धावतात हावरटा सारखे तूमच्या मेंदुत..
कोंबड्यांनी टोचून-टोचून अन्नं खावे तसे तुमचा मेंदू संपवतात टोचून-टोचून..

त्या वेळी तुमची कृती काय आहे हे मन ठरवते,
चुकलात तर तुम्हीच नालायक,
 बरोबर असाल तर सभ्य, सोशिक माणूस
असा काटेरी मुकूट चढवतो समाज
आणि परत ढकलतो विचारांच्या दुष्ट चक्रात....
-ऋतु

तरी

तरी

आलो आणि गेलो कुणी भाव दिला नाही,
मेलो घासूनिया तरी भाव आला नाही

चालताना पडे ही सावली दगडावर
तरी घासून दगड गुळगुळीत झाला नाही

कुरघोडी उजेडावर हा अंधार करतो
तरी गळा त्याचा दाबताच आला नाही

खुप होते लिहीलेले पत्रात त्या कोर्‍या
तरी शुभ्र अर्थ काढताच आला नाही

मलम होते घरामधे प्रथमेश तरी
नष्ट व्हावी वेदना विचारच आला नाही

-प्रथमेश किशोर पाठक

जीवन त्यांना कळले हो…

जीवन त्यांना कळले हो…

मी पण ज्यांचे पक्व फळापरी सहजपणाने गळले हो
जळापरी मन निर्मळ ज्यांचे गेले तेथे मिळले हो
चराचराचे होऊनी जीवन स्नेहासम पाजळले हो
सिंधुसम हृदयात जयांच्या रस सगळे आकळले हो
आपत्काली अन दीनांवर घन होऊनी जे वळले हो
दुरित जयांच्या दर्शनमात्रे मोहित होऊनी जळले हो
पुण्य जयांच्या उजवडाने फुलले अन परिमळले हो
सायासावीन ब्रह्म सनातन घरीच ज्या आढळले हो
उरीच ज्या आढळले हो!
-
बा. भ. बोरकर

तो

दिवाणखान्यात बसून
चारचौघांच्या संगतीत
मी जेव्हा तुझे अस्तित्व नाकरतो
तेव्हा आकाशाचे एक दार
किलकिले करून
तू पाहतोस माझ्याकडे कौतुकाने ,

कुतूहलानेही
आणि सगळे गेल्यावर
तार्‍याच्या अंधूक प्रकाशात
तू उतरतोस माझ्या एकांतात
आणि समोरच्या खुर्चीवर बसून
म्हणतोस- अभिनंदन
तुझे विवेचन छानच होते
इतके की मलाही शंका आली
माझ्या अस्तित्वाची-
पण तरीही मला माहिती आहे
मला मानणार्‍यांमधे
तू अग्रेसर आहेस
फक्त तुझा दिवाणखाना
तुझ्या काळजपासून
फार दूर आहे, इतकेच.
-
कुसुमाग्रज

रुणझुणत राहिलो, किणकिणत राहिलो

रुणझुणत राहिलो, किणकिणत राहिलो
जन्मभर मी तुला ये म्हणत राहिलो

सांत्वनांना तरी ह्र्दय होते कुठे?

रोज माझेच मी मन चिणत राहिलो

ऐकणारे तिथे दगड होते जरी
मीच वेड्यापरी गुणगुणत राहिलो

शेवटी राहिले घर सुनेच्या सुने
उंबर्‍यावरच मी तणतणत राहिलो

ऐनवेळी उभे गाव झाले मुके;
मीच रस्त्यावरी खणखणत राहिलो

विझत होते जरी दीप भवतालचे,
आतल्या आत मी मिणमिणत राहिलो

दूर गेल्या पुन्हा जवळच्या सावल्या
मी जसाच्या तसा रणरणत राहिलो

मज न ताराच तो गवसला नेमका...
अंबरावर मी वणवणत राहिलो

-सुरेश भट

मन

फुर्रकन उडून जावं कबुतर आणि
त्याचं एखादं पीस तरंगत रहावं हवेतल्या हवेत
वरपासून खाली येताना
हळू हळू हळू... अलगद अलगद...

तसच
मनही घुटमळंत रहातं अवतीभोवती - निघून जाताना...

चिकटलेल्या २ पेपेरप्लेट काढतानाचा
तो अस्वस्थ करणारा संघर्ष...
तसाच असतो
मनाशी होणार्‍या कासावीस संघर्षासारखा - समजूत काढताना...

आपल्या जन्मदात्या आईने देऊ नये
आपल्याला चार चौघात ओळख...
तसल्याच भयाण विचारासारखा असतो - मनाचा एकांत...

या मनाला जिंकावं म्हणून मी युद्ध करतो त्याच्याशी
त्याच्या मनमानीविरूद्ध बंड पुकारतोय
माझी सगळी इंद्रीये एकवटली आहेत
आणि
त्यांनी निर्णय घेतलाय मनाला हाणून पाडायचा...
पण
घडलं भलतच,
मी कविता करू लागलो...
आणि प्रत्येक कवितेच्या पूर्णविरामापाशी उलगडले
एक धडधडीत सत्य...
’
इंद्रीयांशी केलेला गनिमी कावा म्हणजे मन...’
-
प्रथमेश किशोर पाठक　

जगणे

जगणारे सारे । जगत राहीले ।
उच्छ्वास सोडले । श्वासांवर ।।

किती पेटवले । तरी ना पेटले ।
गुल मनातले । सादळले ।।

नियतीने सर्वा । जीवन वाटले।
काहींनीच केले । आनंदवन ।।

जगताना काही । रडवेले झाले ।
विसरूनी गेले । आनंदाश्रू ।।

जीवन काहींनी । पाखडले असे ।
सुख खडे जसे । टोचणारे ।।

कितीही शोधले । मिळाले ना दैव ।
शोधिती सदैव । आरशाविण ।।

-प्रथमेश किशोर पाठक

श्वास...

मृत्यू येइल तेव्हा बघू

आज थोडा जगून घे,

फेकून दे मृत्युचे भय

एकच श्वास उसना दे!

पैसा पैसा करतो काय?

सरणात लाकडाशिवाय काय?

आयुष्य संपत्ती खरी

चार नात्यात उधळून दे!

त्याच शोध घेतो कुठे?

मोक्ष देवळात मिळतो कुठे?

मैत्रीचा तो प्रसाद वाटे

अलिंगनांचे तिर्थ घे!

कविता म्हणे जमत नाही

शब्दात मुळी रसच नाही

मेघ काळा शब्दकोष तो

थेंबात अक्षरे वेचून घे!

कुठेतरी ती दूर असते

आठवण फक्त सोबत असते

संध्याकाळ आठव ती अन

कातरवेळ कुशीत घे!

झेंडू म्हणे सुंदर नसतो

गुलाबातही काटा असतो

उत्सव नसला दारी तरी

मनात तोरण बांधून घे!

-प्रथमेश किशोर पाठक.